Μουσείο Δημοκρατίας στον 'Aη Στράτη

Το νησί του 'Aη-Στράτη

Το ηφαιστειογενές νησί του Αγίου Ευστρατίου, ο 'Αη-Στράτης, κατοικήθηκε από την προϊστορική περίοδο. Πολλοί θεωρούν ότι είναι το μυθικό νησί Χρύση (ή Νέα, ή Νέαι, ή Ιερά), όπου παρέμεινε τραυματισμένος και εγκαταλελειμμένος, μέχρι το τέλος σχεδόν του Τρωικού πολέμου, ο Φιλοκτήτης, ο ήρωας της ομώνυμης τραγωδίας του Σοφοκλή.

Σαφείς μαρτυρίες για την κατοίκηση του 'Αη-Στράτη έχουμε από τη βυζαντινή περίοδο, όταν μεγάλο τμήμα του δόθηκε ως μετόχι στη Μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους, καθώς και από τα χρόνια μετά την οθωμανική κατάκτηση. Το νησί πήρε το όνομά του από τον Όσιο Ευστράτιο, ο οποίος φέρεται ότι μόνασε εκεί για ένα διάστημα μέσα σε μια σπηλιά, διωκόμενος από τους εικονομάχους.

Από τις αρχές του 19ου αιώνα και μετά πολλοί κάτοικοι του 'Αη-Στράτη μετανάστευσαν για οικονομικούς λόγους σε διάφορα μέρη της τότε Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου δημιούργησαν μια ανθηρή Αδελφότητα, η οποία με χορηγίες της μερίμνησε για την εκπαίδευση των παιδιών του νησιού.

Στις 18 Οκτωβρίου 1912 ελληνικό στρατιωτικό άγημα αποβιβάστηκε στο νησί. Με τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων ο 'Αη-Στράτης ενσωματώθηκε στο ελληνικό κράτος. Σήμερα η οικονομία του νησιού βασίζεται στην κτηνοτροφία και την αλιεία.

Ο οικισμός του 'Αη-Στράτη στη δεκαετία του 1940. Διακρίνεται ο βράχος του Μπούμπουνα όπου ήταν κτισμένος ο παλιός οικισμός, καθώς και το χαμηλό τείχος που τον περιέβαλλε, κατάλοιπο της εποχής των πειρατικών επιδρομών στο Αιγαίο.
Αρχείο Βασίλη και Βύρωνα Μανικάκη

Ο οικισμός του 'Αη-Στράτη στη δεκαετία του 1950. Διακρίνεται το πλοίο της γραμμής, το οποίο δεν προσέγγιζε τότε τον όρμο του νησιού, γιατί δεν υπήρχε προβλήτα. 'Aνθρωποι και εμπορεύματα έφταναν στην παραλία με βάρκες. Η κατασκευή της προβλήτας ολοκληρώθηκε το 1991.
Αρχείο Βασίλη και Βύρωνα Μανικάκη

Σπίτια του οικισμού μετά τον καταστροφικό σεισμό που συνέβη τις πρώτες πρωινές ώρες της 20ής Φεβρουαρίου 1968. Στον σεισμό σκοτώθηκαν 20 άνθρωποι.
Ολόκληρος ο οικισμός, εκτός από ελάχιστα σπίτια, κατεδαφίσθηκε με απόφαση της Κυβέρνησης των Συνταγματαρχών. Ο νέος οικισμός κτίσθηκε στις εκβολές των χειμάρρων Τενεδιώτη και Παραδείση, εκεί όπου παλιότερα βρισκόταν ο δυτικός τομέας του στρατοπέδου των εκτοπισμένων και οι εύφοροι λαχανόκηποι των κατοίκων.
Αρχείο Βασίλη και Βύρωνα Μανικάκη